گونه های این جنس ( گل شمعدانی ) همگی بومی افریقای جنوبی مخصوصا ناحیه کاپ هستند و گونه و هیبریدهائی از این جنس که به عنوان گیاه آپارتمانی استفاده میشود، معمولا” چند ساله بوده و ارتفاع آنها در طبیعت به حدود یک تا ددو متر میرسد.
نام علمی:
pelargonium
geraniacae
گیاه شمعدانی با نام های succulents, shrubs,پلارگونیوم شناخته می شود
گونه های وحشی شمعدانی نیز در ایران دیده شده است. تعداد رقم های شمعدانی در سراسر دنیا حدود ۵-۶ هزار و۳۰۰ گونه همگی در جنس pelargonium ویا geranium قرار دارند.
در ایران صدها رقم شمعدانی در طی سالیان گذشته وارد شده، کشت و پرورش آن جنبه سنتی یافته است. برگ ها بزرگ، کروی و کرک دار می باشند. گلها نسبتا” بزرگ و به رنگ های سفید، قرمز، بنفش، صورتی، و قرمز تند، نارنجی و… بوده بطوریکه حدود ۳۸ رنگ در شمعدانی ملاحظه شده است که به صورت گل آذین چتر ساده بر روی ساقه ظاهر می شوند.
سه گونه مهم از این جنس عبارتند از:
۱-شمعدانی که شاخه های کم و برگها بزرگ، متناوب با حاشیه کنگره ای است که اغلب در قسمت مرکزی دارای لکه های خرمائی رنگ به شکل نعل اسبی می باشد. یکی از هیبریدهای مهم این گونه که به عنوان گیاه آپارتمانی پرورش داده می شود به نام p.x hortorum نامیده میشود و دارای واریته های زیادی می باشد.
۲-شمعدانی پیچ p.peltatum این گونه به علت دارا بودن ساقه های آویزان و نازک و زاویه دار بعنوان گیاه آویزی استفاده میشود. برگها دارای ۵ لوب، تقریبا” بدون کرک با حاشیه کامل و رگبرگ مرکزی است. گلها به رنگ های قرمز،صورتی، صورتی مایل به بنفش که به صورت چتر کاملا” متراکم از بهار تا پاییز در انتهای شاخه ها ظاهر می شوند. این جنس دارای واریته ها و کولتیوارهای زیادی می باشد.
۳-دهان اژدر p. grandiflorum این گونه دارای گلهای بزرگ به رنگ سفید مایل به صورتی و رگه های ارغوانی است. یک هیبرید آن p. x domsticum نام دارد که دارای واریته ها و کولتیوار زیادی است که به عنوان گیاهان آپارتمانی مورد استفاده قرار می گیرند و دارای برگهای معطر نیز می باشند.
۴-شمعدانی معمولی که دسته بزرگی از این گیاهان را تشکیل می دهند و در میان ارقام مختلف آن شمعدانی های بسیار پر گل با رنگ های جالب و نیز رقمهائی که دارای برگهای ابلق بسیار زیبا هستند وجود دارد. از میان انواع اخیر شمعدانی ترمه ای با برگهای سبز که حاشیه گرم و رنگین دارد در بسیاری از شهرهای ایران نیز کشت کاری شده است همچنین شمعدانی بهار هلو که دارای برگ دو رنگ و گلهای درشت و زیبا است.
نحوه کاشت و ازدیاد گل شمعدانی:
ازدیاد شمعدانی با بذر نیز انجام می گیرد. ولی کلا” طریقه معمولی نبوده و گاهی برای به دست آوردن واریته های جدید اقدام به کشت آن می نمایند.
طریقه ساده و معمولی ازدیاد شمعدانی به وسیله قلمه است. قلمه ها را از اول تابستان تا اواسط پاییز از روی نباتاتی که در بیرون کاشته شده، برداشت کرده و آنها را مستقیما” در شاسی نیمگرم قرار می دهند. قلمه آن قلمه ساده بوده و طول قلمه ها ۸-۱۲ سانتیمتر که آنها را از زیر یک جوانه و به طور مورب می برند. قلمه ها باید از شاخه هایی تهیه شود که خود سبز بوده در ضمن رسیده و تا حدودی خشبی شده باشند. این قلمه را در اواسط زمستان که ریشه دار شده اند از شاسی ها و یا جعبه ها در آورده و هر کدام را در گلدان کوچکی می کارند و گلدانها را در گلخانه سرد و یا زیر شاسی نیمگرمی می گذارند، تا در اواسط بهار برای تزئینات تابستانه در بستر اصلی بکارند. شمعدانی ها تمام مدت فصل بهار و تابستان حتی مدتی از پائیز را گل میدهند و چون گیاهان به سرما حساس بوده و تاب مقاومت در مقابل سرمای زمستان را ندارند، بوته ها را در پائیز و قبل از شروع سرما،از زمین خارج کرده و پس از تهیه قلمه آنها را در گلدانهای نسبتا” بزرگ کاشته و آنها را در گلخانه سرد قرار می دهند.
خاک برای گل شمعدانی:
مخلوطی از خاک جنگلی، تورب و ماسه (به هر حال خاک باید بدون مواد آهکی باشد)می تواند رویش خوبی داشته باشد وبهرحال تقریبا” در هر خاکی رشد می کند. خاک مناسب گلدان برای داخل ساختمان یا پاسیو و یا باکس های گل مخلوطی از ۳ قسمت خاک لوم خوب(خاک باغچه) و یک قسمت کود دامی پوسیده یا تورب و یک قسمت ماسه می باشد. چنانکه به این مخلوط مقداری نیز کود شیمیایی مثلا” سوپر فسفات اضافه شود بهتر خواهد بود. درجه حرارت مناسب برای رشد و نمو شمعدانی ۱۰-۱۵ درجه سانتیگراد است.
کاربرد:
گل شمعدانی یکی از بهترین نباتاتی است که برای تزئین حاشیه ها و یا تپه ها در محل های آفتابگیر، مخصوصا” اگر دقت نمایند که در حاشیه و یا تپه یک واریته معینی که تمام بوته های آن به یک اندازه بوده و دارای گلهای یکرنگی باشند کاشته شود. هم چنین کاشت شمعدانی همراه با ابری های هارمونی زیبائی را ایجاد می کند شمعدانی در مکان های سایه و آفتاب بیشتر تولید برگ کرده گلهای آن درشت و زیاد خوشرنگ نخواهد شد. برای زیبائی بیشتر و گلدهی فراوان لازم است گلهای پژمرده را با دمگلهای مربوط قطع نمود. این گیاه در فصول گرم به آبیاری زیاد نیاز دارند.
گرچه شمعدانی گلهای پایا می باشند ولی بعنوان گل فصلی تابستانه نیز کاربرد فراوان دارد.
