بذر گیاه زیبای لینیوم Linum usitatissimum (گیاه کتان)

بذر گیاه زیبای Linum usitatissimum (گیاه کتان)

گیاه کتان، بَزرَگ (با نام علمی: Linum Usitatissimum) به معنی «مفیدترین»از دسته گیاهان گلدار، رده دولپه‌ای‌ها، راسته مالپیگی‌سانان، تیره کتانیان، سرده کتان می‌باشد. کتان اصالتاً متعلق به سرزمین‌های ساحل مدیترانه شرقی تا کشور هندوستان می‌باشد و احتمالاً برای نخستین بار در منطقه هلال حاصلخیز توسط کشاورزان پرورش یافت. گیاه کتان به شکل گسترده‌ای در اتیوپی و مصر باستان کشت می‌گردید. در کشور گرجستان، در غارهایی که متعلق به دوران ماقبل تاریخ است، کتان‌های خشک شده‌ای کشف شده‌است که مربوط به ۳۰ هزار سال پیش از میلاد است. کانادا، چین، روسیه، هند، انگلستان، آمریکا، اتیوپی، قزاقستان، اوکراین و آرژانتین به ترتیب ده کشور برتر تولیدکننده کتان در جهان هستند
مغز گردو و بذر کتان دارای بیشترین اندازه اسید چرب امگا ۳ در میان مواد غذایی گیاهی هستند

الیاف کتان:

الیاف کتان از ساقه ی گیاهی به همین نام (به انگلیسی فلکس) استخراج می‌شوند. کتان به عنوان یک گیاه زینتی در باغ رشد میکند. الیاف کتان بیشتر از پارچه کتانی کاربرد دارد. کشت این گیاه به طور سالیانه انجام می‌گیرد و حداکثر رشد طولی آن در حدود ۱۲۰ سانتی متر است و قطر ساقه ی آن ۱/۸ تا ۱/۱۶ اینچ است.قسمت بالای ساقه دارای شاخه‌های متعددی است و در روی این شاخه‌ها، گل‌هایی به رنگ‌های سفید،قرمز، بنفش ولاجوردی و آبی دیده می‌شود.کیفیت الیاف به مرغوبیت زمین و شرایط جوّی بستگی دارد.این گیاه در هوای نسبتاً سرد و رطوبی و وجود باران نسبتاً زیاد بهتر به عمل می‌آید. تخم کتان در ماه‌های اردیبهشت و خرداد کاشته می‌شود و مدت رشد آن سه ماه است. پرورش عمده کتان درکشورهای کانادا، چین، روسیه، هند، انگلستان و امریکا است. ساختمان شیمیایی الیاف کتان مانند پنبه، سلولزی است ولی با وجود شباهت زیاد بین آنها، ساختمان ملکولی کتان از سه جهت از پنبه متفاوت است:

۱-ساختمان داخلی: دیاگرام اشعه ایکس نشان میدهد که آرایش مولکولی در ساختمان در ساختمان داخلی الیاف به مراتب بیشتر از پنبه و افزایش کریستالینیتی در ساختمان داخلی باعث شده است که خصوصیات آن با پنبه متفاوت باشد.

۲-الیاف کتان : دارای مواد غیر سلولزی بیشتری نسبت به پنبه است و ناخالصی های موجود در کتان عبارت اند از همی سلولز، چربی و مواد رنگی و غیره.

۳-ساختمان فیزیکی الیاف.

4-کامبیوم: این قسمت دیوار نازکی است که سلول های کورتکس را از چوب جدا کرده است.

5-چوب : این قسمت را سلول های ضخیم و چوبی کوتاه تشکیل می دهد که از نظر مکانیکی به رشد گیاه کمک میکند.

6-پیت : این قسمت دیواره نازکی است که قسمت مرکزی ساقه را احاطه میکند و در مرکز آن روزنه ای است که در سراسر طول ساقه قرار دارد و هوا در آن جریان پیدا میکند.

از الیاف کتان به همراه رزین های مختلف در تهیه کامپوزیت ها استفاده میشود که کاربرد آنها از لوازم ورزشی مانند بدنه دوچرخه های حرفه ای، راکت های تنیس، تخته های موج سواری و اسکی، تا کاربرد های صنعتی مانند صنعت خوردو سازی و یا هواپیماهای بوئینگ است.

دانه های کتان:

دانه های کتان (ر ک مقاله اصلی تخم کتان) در دو مقوله اساسی آمده است: 1. قهوه ای، و 2. زرد یا طلایی (همچنین به عنوان تخم کتان طلایی شناخته می شود). اکثرا دارای ویژگی های تغذیه ای مشابه و تعداد مساوی از امگا 3 اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه هستند. دانه های کتان در تولید روغن نباتی شناخته شده و به عنوان روغن بذر کتان یا روغن بزرک، که یکی از قدیمی ترین روغن های تجاری است کاربرد دارد. این روغن خوراکی به دست آمده توسط expeller فشار دادن، گاهی اوقات توسط استخراج با حلال بدست می آید. روغن بذر کتان حلال پردازش شدهای است که قرن ها به عنوان یک روغن خشک در نقاشی و پوشش لاک الکل استفاده می شود. بذر کتان که گهگاه به آن تخم بزرک هم می‌گویند، منبعی سرشار از مواد مغذی همچون فیبر، منیزیوم، ویتامین B1، اسید چرب آلفا لینولنیک، و امگا ۳ است. این بذر، از درخت کتان گرفته می‌شود، درختی قدیمی که در مصر باستان و چین بار می‌آید. بذر کتان منبعی برای چربی سالم، آنتی اکسیدان، و فیبر است. تحقیقات اخیر یافته‌اند که این تخم می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به دیابت، سرطان و بیماری‌های قلبی نیز موثر باشد.

آشپزی
جوانه بذر کتان خوراکی، با عطر و طعم کمی تنداست. مصرف بیش از حد دانه های کتان با آب ناکافی می تواند باعث انسداد روده شود. دانه های کتان مجموع از نظر شیمیایی پایدار است، اما بذر کتان زمین می تواند در کمتر از یک هفته فاسد شود،تنها شرایط برودتی و ذخیره سازی آن در ظروف در بسته از فاسدشدن آن برای یک دوره طولانی حفظ خواهد کرد.

Flaxseed
مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی ۲٬۲۳۴ کیلوژول (۵۳۴ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها ۲۸٫۸۸ g
قندها ۱٫۵۵ g
فیبر ۲۷٫۳ g
چربی ۴۲٫۱۶ g
چربی اشباع ۳٫۶۶۳ g
چربی تک‌اشباع‌نشده ۷٫۵۲۷ g
چربی چنداشباع‌نشده ۲۸٫۷۳۰ g
امگا-۳ ۲۲٫۸ g
امگا-۶ ۵٫۹ g
پروتئین ۱۸٫۲۹ g
تیامین (ویتامین ب۱) ۱٫۶۴۴ میلی‌گرم (۱۲۶٪)
ریبوفلاوین (ویتامین ب۲) ۰٫۱۶۱ میلی‌گرم (۱۱٪)
نیاسین (ویتامین ب۳) ۳٫۰۸ میلی‌گرم (۲۱٪)
پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) ۰٫۹۸۵ میلی‌گرم (۲۰٪)
ویتامین ب۶ ۰٫۴۷۳ میلی‌گرم (۳۶٪)
اسید فولیک (ویتامین ب۹) ۰ میکروگرم (۰٪)
ویتامین C ۰٫۶ میلی‌گرم (۱٪)
کلسیم ۲۵۵ میلی‌گرم (۲۶٪)
آهن ۵٫۷۳ میلی‌گرم (۴۶٪)
منیزیم ۳۹۲ میلی‌گرم (۱۰۶٪)
فسفر ۶۴۲ میلی‌گرم (۹۲٪)
پتاسیم ۸۱۳ میلی‌گرم (۱۷٪)
روی ۴٫۳۴ میلی‌گرم (۴۳٪)
Link to USDA Database entry
درصدها نسبی‌اند
منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

خواص دارویی لینیوم Linum usitatissimum (گیاه کتان) :

دانه های کتان در طب سنتی اروپایی در داخل (به طور مستقیم خیس و یا به عنوان چای) و خارجی (به عنوان کمپرس و یا عصاره روغن) برای درمان اختلالات دستگاه تنفسی، چشم، عفونت ها، سرد، آنفولانزا، تب، روماتیسم و نقرس استفاده میکردند .

خواص رنگرزی کتان:

رنگرزی کتان اکثرا در حالت پارچه صورت میگیرد و روش رنگرزی آن کاملا شبیه پارچه های پنبه ای است. چون پارچه های کتان نیز همانند پارچه های پنبه ای گران لست و لازم است برای رنگرزی آن از رنگ های مرغوب استفاده کرد. برای رنگرزی کتان عموما از رنگرهای خمی که در برابر نور و شست و شو ثبات زیادی دارند استفاده می شود. برخی از رنگ های آزوئیک، گوگردی و تعداد محدودی از رنگ های مستقیم نیز در رنگرزی پارچه کتان که مصرف مبلمان و پرده ای دارد، به کار میروند. نظر به این که ساختمان مولکولی کتان متراکمتر و متبلورتر از پنبه است، نفوذ رنگ به داخل الیاف نیز مشکل تر از پنبه صورت میگیردو در نتیجه رنگرزی یکنواخت پارچه ی کتان باید با دقت بیشتری همراه باشد.

سایر خصوصیات کتان:
قابلیت تطویل کتان کم است، ولی اگر تحت کشش قرار گیرد و افزایش طول یابد، بع از رفع نیروی کشش میل دارد که دوباره به حالت اولیه برگردد. درجه سختی کتان بسیار زیاد است و در برابر خم شدن مقاومت میکند. گرچه پارچه کتانی چروک پذیر است ولی با اجرای تکمیل های ضد چروک میتوان این عیب را برطرف کرد. رطوبت بازیافته ی کتان حدود 12 درصد است. قدرت لیف کتان در حالت مرطوب 20 درصد بیشتر از حالت خشک آن استو این حالت باعث می شود که به خوبی عملیات مکانیکی مراحل ریسندگی و عملیات تری را تحمل کند.

مقاوت کتان در مقابل حرارت زیاد است و تا 120 درجه سانتی گراد حرارات را که در آن شروع به زرد شدن میکند، بدون اینکه تجزیه بشود تحمل میکند.

دراثر تابش نور خورشید و به مدت زیاد به تدریج از قدرتش کاسته میشود.

کتان در برابر محلول رقیق و سرداسیدها مقاوم است، ولی محلول اسیدهای رقیق و گرم، و یا غلیظ و سرد آنرا مورد حمله قرار میدهد.

همچنین مقاومت کتان در برابر محلول های قلیایی بسیار خوب است و میتوان آن را بارها و بارهابا محلول های قلیایی شست و شو داد بدون آنکه خسارتی متوجه آن بشود.

حلالهای آلی معمولی که در خشک شویی ها به کار میروند، اثر مخربی روی کتان ندارد.

منبع:

https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D9%86