بذر گیاه دارویی پونه (Menthe pulegium)

پونه به عنوان کوچک‌ترین عضو در خانواده‌ی نعناع محسوب شده و از نظر زیست‌بوم با سایرین تفاوت دارد. دو گونه از گیاه در انگلستان یافت می‌شوند. رایج‌ترین واریته دکومبنس است که دارای ساقه‌های ضعیف و روی زمین خوابیده، سطوح ناهموار و چهارگوشه‌ای با طول 8 سانتی‌متر می‌باشد. این گیاه در مفاصل یا گره‌های پایین‌تر ریشه می‌دواند. برگ‌ها برعکس بوده و ساقه‌های کوتاهی دارند، کم‌وبیش هر دو سمتشان کرک دارد، سطح دایروی دارند، رنگشان سبز متمایل به خاکستری است، بین 2 الی 3 سانتی‌متر طول و 1.5 سانتی‌متر عرض دارند. گل‌های آن به صورت خوشه‌های نامتوازن و حاوی 10-12 گل مشاهده می‌شوند و در لایه‌های مختلفی از ارتفاع ظاهر می‌گردند. رنگ این گل‌ها بنفش متمایل به قرمز و آبی می‌باشد و فصل شکوفه‌دهی نیز در ماه‌های مرداد و شهریور است. بذر گیاه قهوه‌ای روشن بوده، بسیار کوچک است و مقطع دایروی دارد. واریته‌ی دیگر به اِرکتا معروف است، ساقه‌های استوارتری دارد، در گره‌ها ریشه نمی‌دواند و طولش بین 20 الی 30 سانتی‌متر است. این گونه نایاب‌تر است اما برای کاشت بیشتر توصیه می‌شود، زیرا می‌تواند راحت‌تر در قالب بسته‌ها جمع‌آوری شود، درحالی‎که ساقه‌های دکومبنس مشابه چمن سبز و متراکم هستند. شاخه‌های گل‌دار در این گونه با فواصل زیاد توزیع شده و بر روی کوسن‌های برگی گیاه باقی می‌مانند. البته واریته‌های دیگری در قاره یافت می‌شوند.
پونه همانند بستگان نزدیکش دارای رایحه‌ای قدرتمند می‌باشد، به گونه‌ای که شاید رایحه‌ی آن از نعناع هم قوی‌تر باشد. پونه حاوی اسانسی می‌باشد که ویژگی‌هایش با سایر نعناع‌ها مشابه است، اگرچه قدرت کمتری دارد. طعم آن تندتر است و بیشتر می‌سوزاند.

برداشت
پونه عمدتاً به صورت خشک فروخته شده و برای ساخت چای از آن استفاده می‌شود. وقتی که گیاه تقریباً به مرحله‌ی گل‌دهی می‌رسد، ساقه‌ها بریده شده و به صورت معمول خشک می‌شوند.

منبع

پونه گیاهی است که به عنوان حشره‌کش و دفع‌کننده‌ی حشرات استفاده می‎شود. به عنوان یک دافع آفات، آن را برای دور کردن حشراتی همچون پشه از حیوان‌های خانگی و انسان‌ها استفاده می‌کنند. بعضی از حشره‌کش‌های حیوانات دارای روغن پونه یا گیاه خردشده می‌باشند. انسان‌ها هم ساقه‌های خرد‌شده‌ی پونه را در جیب‌ها یا لباسشان می‌گذارند تا حشرات را دور نگه دارند. درهرحال، هنگامی که از گیاه پونه به عنوان دافع حشرات استفاده می‌کنید، استفاده از روغن پونه‌ی غلیظ باید نادیده گرفته شود. روغن پونه می‌تواند هم برای انسان‌ها و هم برای حیوانات سمی باشد، حتی اگر مقدار اندکی از آن استفاده شوذ. استفاده از پونه در پیرامون انسان‌ها و حیوانات می‌تواند خطر جذب آن‌ها توسط پوست و ایجاد اثرات سوء برای سلامتی را در پی داشته باشد. برگ‌های دارای میزان تمرکز پایین‌تر باید به عنوان دافع حشره استفاده شوند.
پونه از دیرباز به خاطر طعم مشابه نعناعش در چای‌ها و غذاها استفاده شده است. چای پونه برای درمان سردی، تب، سرفه، سوءهاضمه، مشکلات ریوی و کلیوی و سردرد استفاده می‌شود. برگ‌های تازه یا خشک پونه نیز برای درمان آنفلوانزا، گرفتگی‌های شکمی، تعریق و درمان بیماری‌هایی همچون آبله و سل استفاده می‌شوند. غلظت پایین‌تر مواد شیمیایی و سمی در این چای‌ها باعث می‌شود که ضرررسانی آن‌ها نسبت به روغن پونه کمتر باشد. توصیه می‌شود که افراد به صورت دوره‌ای چای پونه را بنوشند، زیرا برای بدن سنگین بوده و نباید به صورت مداوم نوشیده شود. مصرف چای پونه می‌تواند برای کودکان و نوزادان کشنده باشد.
گیاه پونه همچنین به عنوان قاعدگی‌آور استفاده شده و بیشتر به عنوان یک سقط‌کننده‌ی جنین معروف است. خانم‌هایی که برای تنظیم چرخه‌ی قاعدگی مشکل داشته یا از سندروم تخمدان کیستیک رنج می‌برند، می‌توانند نوشیدن چای پونه را امتحان کنند. چای پونه به اندازه‌ی کافی لطیف است که می‌تواند جریان قاعدگی را با کمترین ریسک و عوارض جانبی برای سلامتی القا نماید. نسخه‌های غلیظ‌تر از این گیاه نظیر روغن پونه، سمی‌تر بوده و در صورت مصرف توسط خانم باردار می‌توانند سقط جنین را تحریک نمایند.

منبع